گام‌های عملیاتی به سوی توسعه فردی
در مسیر توسعهٔ فردی مواردی هستند که اهمیت زیادی دارند و باید به طور کامل و با هوش و حواس جمع به آن‌ها توجه داشته باشید. از جمله اینکه پنداره و تصویر ذهنی مشخصی از اینکه می‌خواهید دقیقاً در چه جایگاهی قرار بگیرید داشته باشید و همینطور بدانید برای رسیدن به آن جایگاه چه برنامه‌ای دارید و از چه مسیری می‌خواهید به سمت آن جایگاه پیشروی کنید.
اما قبل از این‌ها بد نیست به صورت کاربردی مهارت مدیریت زمان و سازماندهی به فعالیت‌های روزانه را تمرین کنیم. شاید لازم باشد رویکردمان را در این خصوص تغییر دهیم و با روش‌هایی که به افزایش راندمان ما کمک می‌کنند آشنا شویم.
مطالبی که در این مقاله و قسمت‌های بعدی درسنامه مدیریت زمان می‌آید با این هدف به نگارش در آمده که به شما کمک کند کارها و مسئولیت‌هایتان را در مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به قبل انجام دهید. مثلا اگر قبلا یک کتاب معمولی ۲۵۰ صفحه‌ای را در دو هفته تمام می‌کردید الان همین کار را در ۳ یا ۴ روز انجام دهید، بدون اینکه به سایر فعالیت‌های شما لطمه بخورد. در واقع بقیه کارها و مسئولیت‌ها را هم به همین شیوه، در مدت زمان کوتاه‌تری از قبل انجام خواهید داد.
البته دقت کنید اینجا ایده ما این نیست که کارها را سریع‌تر و با عجله انجام دهیم. بلکه با همان سرعت همیشگی‌تان کارها را پیش خواهید برد. فقط یاد می‌گیرید چطور همان کارها را در مدت زمان کمتری انجام دهید و همان حجم کارهایی که در یک ماه انجام می‌دادید را این بار مثلاً در ده روز انجام دهید.
احتمالاً می‌توانید تصور کنید که شخصی که با مهارت‌های سازماندهی و مدیریت زمان آشنا نیست معمولاً برای انجام دادن کارها و فعالیت‌هایش وقت کم می‌آورد.
- مهارت مدیریت زمان را یاد می‌گیرید
- با نحوه ساختن یک رزومه شخصی آشنا می‌شوید
- یاد می‌گیرید چگونه با موانع موجود بر سر راهِ توسعه فردی مقابله کنید
در قسمت‌های آینده درسنامه توسعه فردی با جزئیات بیشتری در مورد موضوعات فوق صحبت خواهیم کرد.
بخش اول) سازماندهی زمان
مسئله وقت کم آوردن بین خیلی از افراد موضوع شایعی است. ما همیشه نگران زمان هستیم و خصوصاً وقتی می‌خواهیم مهارت جدید یاد بگیریم یا کارِ تازه‌ای را شروع کنیم به این فکر می‌کنیم که چقدر باید وقت صرف آن کنیم.
ما معمولاً انتظار داریم با یک مدیریت زمان مناسب بتوانیم کارهای زیر را انجام دهیم:
- بودن در کنار خانواده و وقت گذاشتن برای آن‌ها
- زمان گذاشتن برای کارهای مورد علاقه و سرگرمی‌های شخصی
- انجام دادن وظایف و مسئولیت‌های کاری
- زمان گذاشتن برای رشد فردی، افزایش دانش و توسعه مهارت‌ها
احتمالاً شما هم قبول دارید که اولین قدم برای مدیریت زمان و استفاده بهینه از آن این است که ببینیم زمانمان را صرف چه مواردی می‌کنیم و آن را چگونه خرج می‌کنیم.
ما در مقالات مربوط به مدیریت زمان و همچنین کاهش عوامل مزاحم به طور مفصل به این مقوله پرداخته‌ایم که به کمک راهکارهایی که در این مقاله‌ها ذکر شده می‌توانید وقتتان را بهتر مدیریت کنید و در مدت زمانی کمتر از قبل، کارهای بیشتری انجام دهید و در نتیجه دستاوردهای بیشتری داشته باشید.
- نه گفتن به کارها، پروژه‌ها و درخواست‌هایی از جانب دیگران که احساس می‌کنید وظیفه و مسئولیت شما نیست (در خصوص مهارت نه گفتن در مقاله جرئت‌مندی بیشتر توضیح دادهایم)
- اینکه چطور همه کارها را خودمان انجام ندهیم و برخی از وظایف و مسئولیت‌ها را به دیگران محول کنیم. (در مقاله محول کردن کارها به دیگران درباره این مسئله بیشتر توضیح دادهایم)
- برای خودتان یک لیست انجام کارها یا همان to-do list درست کنید و کارهایی که باید انجامشان دهید را در آن لیست قرار دهید و پس از انجام شدن هر کار یک تیک کنار آن بزنید.
- کارهایی که احساس می‌کنید انجام دادنشان فایده‌ای ندارد یا کارهایی که خودتان دوست ندارید انجام دهید را متوقف کنید و روی آن‌ها وقت نگذارید، یعنی کارهای بی‌مصرف و بی‌فایده را بشناسیم و تشخیص دهیم و سپس انجام آن‌ها را متوقف کنیم
- هر کدام از ما در طول یک روز سطح انرژی متفاوتی را داریم بنابراین لازم است زمان‌هایی که بیشترین و کمترین انرژی را در طول روز دارید شناسایی کنید و سعی کنید کارهایی که توجه و دقت بیشتری را می‌طلبد و کارهای مهم‌تر را درست زمانی که بالاترین سطح انرژی را تجربه می‌کنید انجام دهید، با این کار وظایف مهم را سریع‌تر و با راندمان بالاتری انجام خواهید داد و در نتیجه زمان آزاد شما بیشتر خواهد شد و می‌توانید این زمانِ اضافی را به کارهای دیگری اختصاص دهید
البته همه چیز به مسئله مدیریت زمان منتهی نمی‌شود، برای بسیاری از ما هدف‌گذاری هنوز مفهومی گنگ و مبهم است. یا اینکه بسیاری از ما نظریات و روش‌های مختلفی برای هدف‌گذاری شنیده‌ایم و می‌شناسیم اما هنوز هم نمی‌توانیم یک هدف‌گذاری ساده و معمولی برای خودمان انجام دهیم و به آن متعهد بمانیم.
اغلب ما لازم است برای رشد و توسعه شخصی و شغلی یک مجموعه از مهارت‌ها را یادبگیریم. مثل مهارت‌های یادگیری، مهارت ارتباط برقرار کردن به شکل موثر و با کمترین تنش و سوءتفاهم و همچنین مهارت کارِ تیمی اثربخش. در تیپ‌شناسی نوین به این نوع مهارت‌ها، «مهارت‌های در سایه» (Soft Skills) می‌گوییم. یعنی مهارت‌هایی که لازم است برای کسب نتیجه بهتر، علاوه بر تخصص اصلی روی آن‌ها هم مسلط باشیم.
ما از این به بعد قصد داریم در تیپ‌شناسی نوین به طور مرتب در مورد این نوع مهارت‌ها و روش‌های تسلط روی آن‌ها صحبت کنیم و اطلاعاتی در مورد این مهارت‌ها و تکنیک‌هایی برای تسلط و یادگیری آن‌ها ارائه کنیم.
بخش دوم) درست کردن یک رزومه حرفه‌ای
ما معتقدیم نوشتن و درست کردن یک رزومه حرفه‌ای نه تنها وجهه کاری و شغلی شما را ارتقاء می‌دهد بلکه باعث می‌شود خودتان دید بهتر و دقیق‌تری از مهارت‌هایتان داشته باشید.
برای درست کردن یک رزومه روش‌های مشخصی وجود دارد و در درست کردن رزومه باید دقت کنید تا همه اطلاعات مربوط و مرتبط را در آن وارد کنید و اطمینان حاصل کنید که شکل ارائه اطلاعات در آن به درستی انجام شده است. در این خصوص در مقالهٔ چطور یک رزومه حرفه‌ای بسازیم بیشتر توضیح دادهایم.
البته همانطور که گفتیم رزومه فقط به درد استخدام نمی‌خورد و می‌تواند برای استفاده شخصی شما و ارزیابی مهارت‌هایی که تاکنون کسب کرده‌اید هم مفید و موثر باشد که طبیعتاً در این حالت فرمت روزمه می‌تواند به شکل ساده و اولیه باشد.
برای درست کردن رزومه شخصی (برای استفاده و تحلیل شخصی خودتان) موارد زیر را لحاظ کنید:
- عنوان‌های اصلی رزومه‌تان را به این موارد اختصاص دهید: تحصیلات دانشگاهی، دوره‌ها و کلاس‌های خارج از دانشگاه، تجربه‌‌های کاری قبلی، مهارت‌ها
- برای هر کدام از مواردی که در رزومه وارد می‌کنید یک تاریخ مشخص کنید، به این معنی که هر کدام از موارد در چه تاریخی به دست آمده (مثلاً مدرک x را در تاریخ y اخذ کرده‌اید)
- فراموش نکنید هدف از تهیه رزومه نگارش یک مقاله طولانی و بلند نیست، لازم است فقط به مهارت‌ها و تخصص خودتان به صورت تیتروار اشاره کنید و نیازی به ارائه توضیحات تفصیلی در مورد آن‌ها نیست
ما قصد داریم در مورد «مهارت‌های بدون مرز» (Transferable skills) هم صحبت کنیم. منظور ما از مهارت‌های بدون مرز مهارت‌هایی هستند که کاربرد آن‌ها فقط به یک جا و یک موقعیت محدود نمی‌شود و در سایر موقعیت‌ها هم کارایی دارند. مثلاً شما یک بار مهارت گوش دادن فعال یا مدیریت زمان را یاد می‌گیرید و مستقل از اینکه چه شغلی دارید این مهارت‌ها در هر سازمان، شغل یا جایگاه شغلی برای شما کارآمد خواهد بود.
جالب اینجاست که اغلب مهارت‌هایی که در طول کار، تحصیل و زندگی شخصی یاد می‌گیریم چنین ویژگی‌هایی دارند و می‌توانیم از این آموخته‌های قبلی در سایر جنبه‌ها و موقعیت‌ها هم استفاده کنیم.
بخش سوم) غلبه بر موانع
یاد گرفتن مهارت یا مهارت‌های جدید باعث می‌شود فرصت‌های احتمالی که پیشِ روی شما قرار می‌گیرد بیشتر شود و در عین حال به خودیِ خود باعث افزایش توانمندی شخصی شما هم می‌شود.
اما سوال اصلی اینجاست که چه چیزی باعث می‌شود ما دنبال یادگیری مهارت‌های بیشتر و توسعه توانمندی‌های خودمان نباشیم؟ یعنی در راه توسعه فردی چه موانع و مشکلاتی وجود دارد؟ و از همه مهم‌تر اینکه چطور می‌توان بر این موانع غلبه کرد؟
قبل از هر چیز بیایید ببینیم چه عواملی وجود دارد که باعث می‌شود من انگیزه کافی برای توسعه مهارت‌هایم را نداشته باشم:
کمبود اعتماد به نفس یا عزت نفس:
نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس مشکلی است که خیلی از افراد درگیر آن هستند. اما نکته اینجاست که اعتماد به نفس ما با برداشتن اولین قدم و رسیدن به یک دستاورد قطعی و مشخص (هر چند کوچک) افزایش می‌یابد. یعنی توسعه فردی با اعتماد به نفس رابطه مستقیم دارد و هر چه مهارت‌ها و توانمندی‌های من بیشتر باشد اعتماد به نفسم هم رفته رفته افزایش می‌یابد.
ما در مقالاتی جداگانه در مورد اعتماد به نفس و عزت نفس صحبت کرده‌ایم.
وضعیت مالی و شرایط اقتصادی:
من ممکن است به دلیل شرایط نامناسب مالی که دارم احساس کنم باید قید توسعه فردی در بسیاری از زمینه‌ها را بزنم. این حرف در بسیاری از موارد صحیح است اما به این معنی نیست که اوضاع نامناسب مالی دست من را برای هرگونه رشد و پیشرفتی می‌بندد.
خوشبختانه با وجود اینترنت دسترسی ما به منابع مختلف آسانتر شده است و به مجموعه گسترده‌ای از آموزش‌ها و مقالات رایگان یا با قیمت‌های مناسب دسترسی داریم که به کمک آن‌ها می‌توانیم مهارت‌های خودمان را توسعه دهیم.
شاغل بودن، مسئولیت خانواده و …
اگر شاغل هستید یا مسئولیت افراد خانواده با شماست و این باعث می‌شود زمان کافی برای توسعه مهارت‌هایتان نداشته باشید، یکی از بهترین راه‌ها این است که از یکی از اعضای خانواده‌تان بخواهید در هفته زمان مختصری (مثلاً ۳ یا ۴ ساعت) بخشی از مسئولیت‌های شما را بر عهده بگیرد تا از این زمان برای یادگیری و توسعه فردی استفاده کنید.
در خصوص کم بودن وقت هم در مقاله مدیریت زمان و کم کردن عوامل حواس‌پرتی بیشتر صحبت خواهیم کرد.
این‌ها مانع هستند یا بهانه؟!
حقیقت این است که خیلی اوقات ما بهانه‌جویی می‌کنیم و اگر دقت کنیم می‌بینیم که اتفاقاً زمان مناسبی را می‌توانیم برای یادگیری یا توسعهٔ مهارت‌هایمان اختصاص دهیم.
در این قسمت با سه موضوع اصلی و مرتبط با توسعهٔ فردی آشنا شدیم. در قسمت‌های آینده تلاش می‌کنیم این موضوعات را با جزئیات بیشتر شرح دهیم و البته موارد و موضوعات جدیدی را بررسی کنیم.