خلاقیت چیست؟

خلاقیت چیست؟

خلاقیت فرآیندی است که قابل توسعه و بهسازی است، هرکس تاحدی خلاقیت دارد، ولی همچون بسیاری از توانایی‌ها و استعدادها برخی از افراد از میزان خلاقیت بالاتری برخوردار هستند. برخی افراد در محیطی رشد و تحصیل می‌کنند، که زمینه بروز خلاقیت بیش از دیگران برای آن‌ها فراهم‌شده است. آن­‌ها آموخته‌­اند که خلاقانه فکر کننده، خلاقانه عمل کنند .

تعاریف خلاقیت از دیدگاه نظریه‌پردازان

• خلاقیت را یک تفکر واگرا به‌صورت دستیابی به رهیافت‌های جدید برای حل مسئله تعریف می‌کند. (گیلفورد 1962)

• خلاقیت همان تمایل و ذوق ایجاد­گری است که در همه افراد و در همه سنین به‌طور بالقوه وجود دارد و با محیط اجتماعی فرهنگی پیوستگی مستقیم و نزدیکی دارد. (بودو 1978)

• خلاقیت شکستن و دوباره ساختن دانش خود درباره‌ی یک موضوع و به دست آوردن بینش جدید نسبت به ماهیت آن است. (پروکتور 1999)

• خلاقیت خارج شدن از قالب‌های ذهنی و کشف چیزهای جدید و معنی‌دار است. (ریکاردز 1997)

• خلاقیت بیشتر یک فعالیت فکری و ذهنی است. (فرنودیان 1370)

• خلاقیت به‌کارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است. (رضاییان 1373)

به‌صورت کلی خلاقیت (CREATIVITY) را می‌توان هنر و توانایی دستیابی به ایده‌های جدید برای کشف و حل مسائل و رفع موانع تعریف کرد.

نظریه‌های حوزه خلاقیت

    1- نظریه تحلیل عوامل گیلفورد

   یکی از صاحب‌نظرانی که در بحث ماهیت و اندازه‌گیری خلاقیت مطالعه و پژوهش‌های بسیاری را انجام داده است.

   به نظر وی هوش 120 عامل و توانایی مختلف را شامل می‌شود که تنها حدود 50 عامل آن شناخته‌شده است. این توانایی‌ها به دودسته اصلی عوامل مربوط به حافظه و عوامل مربوط به تفکر دسته‌بندی می‌شوند، که سهم عوامل مربوط به تفکر خیلی زیاد است.

    1-1 ابعاد اساسی خلاقیت ازنظر گیلفورد

• حساس بودن در برابر مسئله

• سیالیت

• اصالت داشتن

• انعطاف‌پذیری

• سنتز کردن

• تحلیل کردن

• تسلط

• تعریف مجدد

2- نظریه رشد روانی –اجتماعی اریکسون

نظریه رشد روانی – اجتماعی توسط اریکسون ارائه‌شده است که رابطه میان شخصیت و گستره اجتماع و فرهنگ را نشان می‌دهد.

8 مرحله را برای رشد تعریف می‌کند که از ابتدای تولد شروع‌شده و تا کهن‌سالی ادامه میابد:

• مرحله اول : تولد تا یک‌سالگی (اعتماد در برابر بی‌اعتمادی)

• مرحله دوم: یک تا سه‌سالگی (خودمختاری در برابر شرم  و شک) 

• مرحله سوم : سه تا پنج‌سالگی (نوآوری و ابتکار در برابر احساس گناه)

• مرحله چهارم: شش تا یازده‌سالگی (کوشایی در برابر حقارت)

• مرحله پنجم: یازده‌سالگی تا پایان نوجوانی( هویت‌یابی در برابر سردرگمی هویت)

• مرحله ششم : 21 سالگی تا 40 سالگی (صمیمیت در برابر انزوا و گوشه‌گیری)

• مرحله هفتم: 40 سالگی تا 65 سالگی (تولید در برابر رکود)

• مرحله هشتم: بالای 65 سال (تمامیت و یکپارچگی در برابر ناامیدی پریشانی)

3-نظریه نوآفرینی یا بدیعِ پردازی گوردون

این روش بر این اعتقاد است که افراد بهتر از قبل می‌توانند کار کنند و خلاق باشند، اگر آن‌ها درک کنند که خلاقیت چگونه کار می‌کند؟

گوردون این ادعا را داشت که می‌توان با یکسری تمرین‌های گروهی، خلاقیت را آموزش و توسعه داد.

1-3 فرضیه‌های گوردن در روش نوآفرینی

• فرآیند خلاقانه می‌تواند توصیف و تدریس شود.

• فرایندهای اختراع در هنرها و علوم مشابه هستند توسط همان فرایندهای روان‌شناختی هدایت می‌شوند.

• خلاقیت فردی و گروهی مشابه است.

گوردون بر این موضوع اصرار می‌ورزد که در خلاقیت بعد عاطفی از بعد عقلی و نامعقول از معقول بیشتر است، پس، باید برای بروز خلاقیت، عناصر نامعقول و عاطفی به‌صورت دقیق درک شوند و با انتقال عناصر عاطفی و ناخودآگاه به سطح آگاهی و کنترل آن‌ها زمینه بروز خلاقیت را بیش از گذشته ایجاد کرد.

منبع:

• فرادرس