انواع آینده و عناصر سازنده آن

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های پیش‌گوئی و آینده‌پژوهی این است که پیش‌گوئی به‌معنای خبر دادن از رویدادها و تغییرات آینده است که می‌تواند از مجرای وحی و گاهی نیز مبتنی بر شهود (حس ششم) و یا رویا باشد؛ در حالی‌که آینده‌پژوهی به‌معنای مطالعهٔ نظام‌یافتهٔ آینده است که برپایهٔ اصول، روش‌ها و تکنیک‌های مدونی است که به‌وسیلهٔ آینده‌پژوهان توسعه‌یافته است.

به‌عبارت بهتر، آینده‌پژوهی دانش و معرفت شکل بخشیدن به آینده به‌صورت آگاهانه، فعالانه و پیش‌دستانه است؛ این دانش، جهان را متشکل از اجزاء به‌هم پیوسته و در حال تغییر می‌داند و می‌تواند بذر رویاها، آرزوها و آرمان‌های اصیل یک کشور را در آینده بارور کند.

● انواع آینده

در مباحث آینده‌پژوهی از آینده‌های مختلفی نام برده می‌شود و آینده‌پژوهان آینده را به شکل‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌کنند که متداول‌ترین آن‌ها چنین است:

▪ آینده ممکن: هر چیزی اعم از خوب یا بد، محتمل یا بعید که می‌تواند در آینده روی دهد.

▪ آیندهٔ محتمل: آیندهٔ ممکنی که به احتمال زیاد در آینده به وقوع خواهد پیوست.

▪ آیندهٔ مطلوب: آیندهٔ محتملی که مطلوب و مرجع است.

آینده از حیث زمان نیز به چند قسمت تقسیم می‌شود:

▪ آینده نزدیک: حداکثر تا یک سال

▪ آینده کوتاه‌مدت: بین یک تا پنج سال

▪ آینده میان‌مدت: بین پنج تا بیست سال

▪ آیندهٔ درازمدت: بین بیست تا پنجاه سال

● عناصر تشکیل دهندهٔ آینده

آینده از چهار عنصر رویدادها، روندها، تصویرها و اقدام‌ها تشکیل می‌شود و این عناصر می‌توانند باعث پیدایش آینده‌های مختلف شوند:

▪ رویدادها: تمام وقایعی که امکان وقوع دارند (آینده‌های ممکن).

▪ روندها:

۱) وقایعی که در گذشته و حال اتفاق افتاده است و در آینده نیز به احتمال زیاد اتفاق خواهد افتاد (مانند آلودگی محیط زیست).

۲) وقایعی که تحت شرایط خاص احتمال وقوع پیدا می‌کنند (مانند تغییر حکومت در اثر فشارهای سیاسی و اقتصادی).

۳) وقایع نوظهور که به اعتقاد آینده‌پژوهان، مهمترین روندهای آینده، همین مسائل نوظهور هستند که عمدتاً پیامد مستقیم یا غیرمستقیم فن‌آوری‌های جدید هستند (مانند انقلاب نیمه‌هادی‌ها).

▪ تصویرها: که منظور از آن، ساختن تصویر از آینده‌های مطلوب برای مردم است.

▪ اقدام‌ها: که به معنی طرح‌ریزی و ارائه راهکار برای رسیدن به آیندهٔ مطلوب است.